Oorspronkelijk gebruik en cultuurhistorische waarde Hofstede Veldzicht

Oorspronkelijk gebruik

Hofstede Veldzicht is één van de oudste, mooiste en best bewaarde boerderijen van midden-Zeeland. De hofstede Veldzicht is gelegen in de Westkerkepolder. Dit gebied heeft een bewogen geschiedenis achter de rug voordat het min of meer definitief werd ingepolderd en de huidige bebouwing kon ontstaan.

Tijdens de Allerheiligenvloed in 1570 ging de Westkerkepolder verloren. De oostelijk daaraan grenzende Westerlandpolder verdween toen zelfs voor de vierde maal in zee. Gedurende een eeuw waren deze verdronken gebieden schorren, omgeven door diepe geulen. Vanaf het eerste kwart van de 17de eeuw werd het klimaat rustiger en warmer. Deze periode viel in de Noordelijke Nederlanden samen met economische bloei en sterke bevolkingsgroei in de steden. Er kwam kapitaal vanuit de steden beschikbaar voor herbedijkingen, de vraag naar voedsel en daarmee landbouwproducten groeide en het rustigere klimaat maakte herbedijking van de vruchtbare kleigronden in de overstroomde gebieden mogelijk.

Economische groei

In de zogenaamde nieuwlandpolders werd vanaf de 16de eeuw grootschalig en rationeel verkaveld en ontsloten. De nieuwe grote agrarische bedrijven konden daar veel economischer werken dan de kleine bedrijfjes op het oudland en konden daardoor de economische malaise beter overleven terwijl veel kleine bedrijven ten onder gingen. Er ontstond een plattelandssamenleving met relatief weinig boeren en veel arbeiders.

Voor het bewerken van de zware klei in de nieuwe polders waren paarden onontbeerlijk. Het houden van paarden was echter kostbaar omdat het onder meer veel land vroeg voor het verbouwen van voer. Het houden van paarden was daardoor pas bij grote bedrijven rendabel en sloot hiermee aan bij de ontwikkelingen in de nieuwe polders.

Tijdslijn gebouwen

De oorsprong van de boerderij is nauwkeurig te dateren. De boerderij behoort tot de oudere in midden Zeeland. Ondanks de vele wijzigingen en vervangingen op gebouw- en detailniveau is de oudste boerderijkern nog steeds goed herkenbaar. De vele bouwsporen in de woning en de schuur verbeelden de uitbreiding van de gebouwen en de stijl- en functiewijzigingen van deze gebouwen: de woning werd in de 18de en 19de eeuw uitgebreid en de opslagfunctie verplaatst uit de woning naar de schuur. De schuur groeide met de groeiende economie in de 18de eeuw mee. Nog steeds zijn de enorme tasruimten hierin herkenbaar die wijzen op landbouw als belangrijkste bron van inkomen. Het is altijd een gemengd bedrijf geweest, met zowel akkerbouw als veeteelt. Dit is terug te zien in de indeling van de schuren, er was zowel ruimte voor opslag voor producten als stallen voor vee. Op de kadastrale kaart van 1824 staan nog meer gebouwen. Deze hebben waarschijnlijk gediend als bakkeet of schaapskooi en als gereikot.

Cultuurhistorische waarden

Hof Veldzicht is als 17e -eeuwse boerderij, één van de oudere in midden Zeeland. De oudste boerderijkern is nog steeds herkenbaar, maar ook de ontwikkelingen en wijzigingen op het erf en in de gebouwen zijn zichtbaar. Het bijzondere van Veldzicht is dat het historische karakter en de daarbij horende ontwikkelingen door de tijd zichtbaar zijn. Voor het behoud van de monumentale waarden is het belangrijk om per gebouw de nog aanwezige bouwsporen in acht te nemen en bij toekomstige ontwikkelingen te behouden.

Woning

Voor de woning betekent dit dat de verschillende bouwfasen herkenbaar dienen te blijven met waar mogelijk elk zijn eigen karakteristieken in materiaal, techniek en eventuele afwerking. Belangrijke elementen zoals de bedsteden zijn een voorbeeld hiervan en dienen behouden en waar mogelijk hersteld te worden. Reconstructie van de oorspronkelijke opkamerafmetingen met een centrale stookplaats is van belang voor een duidelijk beeld van de oorspronkelijke 18de -eeuwse woningopzet die tot ver in de 20ste eeuw heeft bestaan.

Schuur

In de schuur overheerst nog de imposante gebinten constructie zoals die in de loop der eeuwen is gegroeid. Met enige moeite zijn de tasruimte indelingen nog in de gebinten af te lezen. Van de stallen is in het interieur helaas maar weinig over. Vooral van de voor dit bedrijf belangrijke en karakteristieke paardenstallen resteert nagenoeg niets. Het verdient aanbeveling om de mogelijkheden te onderzoeken om dit aspect op enigerlei wijze in de toekomst toch herkenbaar te maken en te houden.

Uitermate waardevol is dat de hoofdvorm met gevelopeningen van de schuur uitwendig nog vrijwel geheel intact is. Het rieten dak met opstolpingen boven de mendeuren in de zwart geteerde voorgevel speelt daarbij een grote rol voor het landschapsbeeld in de polder. Het feit dat de stallen- en de kopgevel zijn versteend is een algemeen voorkomende ontwikkeling bij oude houten schuren, en doet weinig of geen afbreuk aan de waarden van de schuur omdat alle belangrijke gevelopeningen uit de houtbouw hierin zijn overgenomen.

Mestput

De bijgebouwen rond de mestput hebben vooral een waardevol en herkenbaar exterieur. Naast de daken en de gevels met gevelopeningen zijn de mestputstraten langs alle stallen belangrijk. De inrichting van het varkenskot kent nog zijn oorspronkelijke indeling, met een schouw in het stookhok en het gemak naast het karnhok. Ook in de stal is de oorspronkelijke indeling bewaard gebleven en de historische stalvloer ligt er nog.

Wagenschuur

De wagenschuur is een waardevol en karakteristiek complexonderdeel. Het verbeeldt de groei van het agrarische boerenbedrijf waarbij voor de vele wagens en werktuigen in de landbouwschuur niet voldoende plaats meer was. Bovendien is de dubbelfunctie met een piezel (graanopslag) op zolder, herkenbaar aan goederendeuren op de verdieping en een personendeur in de voorgevel met daarachter een zware trap, van belang voor de karakterisering van een groot agrarisch bedrijf met de nadruk op graan in de kleipolder. De deurindeling is in de loop van de tijd gewijzigd en de wens bestaat om de oorspronkelijke indeling te herstellen.

Documenteren

Vanwege de monumentale waarde is er een plicht om ook tijdens onderhoud-, restauratie- en verbouwwerkzaamheden vrijkomende bouwsporen zorgvuldig te documenteren en zo nodig als aanvullende informatie bij de al bekende waarden te gebruiken. Niet zelden geeft een gebouw tijdens dit soort werkzaamheden, waarbij ontmanteling speelt, nog veel geheimen prijs. Bovendien kan een zoektocht in archieven wellicht aanvullende informatie opleveren.

Erf

Het erf is ook een van de onderdelen van Hof Veldzicht met een hoge cultuurhistorische waarde. Het erf als geheel bestaat niet alleen uit de objecten die erop staan maar ook de indeling daarvan en hoe de ruimte daartussen ingevuld is. Noordelijk van de schuur is er een relatie met de mestput en zuidelijk met de drink- dan wel waterput. Daarnaast is er een monumentale walnotenboom aanwezig. Deze werd bij de achterdeur geplaatst om vliegen en muggen te weren. Soms zelfs om het kwaad af te zweren. Langs de noordgrens is een oude haagstructuur aanwezig. Voor het huis was oorspronkelijk een sier- en moestuin inclusief bleek (een grasveld om de witte was te bleken) aanwezig. Er bestaat de wens om (de contouren van) het oorspronkelijke erf terug te brengen en daarmee het historische karakter te versterken. Van belang is dat het zicht op het ensemble van de weg gezien behouden blijft.

De toegangsweg van het terrein ligt tegenwoordig aan de noordkant van het ensemble. Net voor de varkensstal wordt geparkeerd. Aan de zuidkant van de schuur lag echter ook een toegangsweg. Op dit moment is die niet meer aangesloten op de polderweg.