Naar overzicht
Landschap is de zichtbare resultante van bodemopbouw en landgebruik, gedurende eeuwen ontstaan in wisselwerking tussen natuurlijke processen en menselijke invloed. De gebieden die Het Zeeuwse Landschap beheert, zijn daarom behalve om hun natuurwaarden meestal ook cultuurhistorisch van belang. Gebouwd erfgoed, een van de menselijke toevoegingen aan het landschap, is niet alleen van belang omdat het oud is, maar ook om zijn belevingswaarde. Het maakt cultuurhistorie zichtbaar en tastbaar. Als onderdeel van het landschap draagt het bij aan het besef van identiteit, aan een streekgevoel. Het laat je denken: hier kom ik vandaan, hier liggen mijn roots.
Afwegingen
Bij de aankoop van een terrein neemt Het Zeeuwse Landschap beslissingen over de toekomstige functie, de natuurdoelen, en dus over de bijbehorende inrichting om de natuurdoelen te kunnen verwezenlijken. Bij gebouwd erfgoed is dat niet heel anders. Ook dan kijken we naar de bestaande cultuurhistorische waarden en naar hoe we die kunnen behouden en versterken.
Dat is niet altijd eenvoudig. Vaak is de oorspronkelijke functie al verloren gegaan. Soms is het niet mogelijk om gebouwd erfgoed terug te brengen naar de oorspronkelijke staat, omdat het al zo ver heen is dat restauratie onmogelijk is. Soms ontbreken de originele materialen. Bovendien kun je discussiëren over hoe die oorspronkelijke staat eruitziet. Is dat de situatie van dertig of van tweehonderd jaar geleden? Net als bij natuurterreinen kunnen de referentiebeelden die mensen hierbij hebben nogal verschillen. Belangrijk is om hierover met elkaar het gesprek te voeren, om vervolgens een beargumenteerde keuze te maken.
Benutten is behouden
‘Groen erfgoed’ zoals vestingwallen heeft vaak op een bijna natuurlijke wijze een nieuwe functie gekregen – van verdedigingswerk naar bijvoorbeeld natuurgebied met wandelmogelijkheden – zonder dat de materialen of verschijningsvorm erg veranderd zijn. Voor gebouwd erfgoed ligt dat anders, omdat zonder onderhoud al snel verval intreedt. Daken, hout- en metselwerk hebben continue aandacht nodig en dat is relatief kostbaar.
Om gebouwd erfgoed te behouden is het nodig om het te benutten, want het kost (relatief veel) geld. Het liefst hebben we iets levends, dat door het toevoegen van tijdlagen, met respect voor en behoud van het historische karakter, gebruikt en behouden kan blijven. Een verstild monument dat minder beleefbaar is, minder aanspreekt of blijvend meer geld vraagt dan het opbrengt, gaat een meer ongewisse toekomst tegemoet.
Nieuwe bestemmingen
Een herbestemming voor gebouwd erfgoed ligt dus voor de hand, zowel om een gebruiksdoel te hebben als om inkomsten te verkrijgen. Sommige panden in eigendom van Het Zeeuwse Landschap, zoals de Kruisdijkschans en Landlust, worden verhuurd als woning of zoals het voormalig Koetshuis als kantoorpand. In Hoeve Van der Meulen, de zeventiende-eeuwse boerderij bij ’s-Heer Abtskerke, zijn vakantieappartementen en een woning gemaakt.
De eendenkooi op Sint Philipsland is nog steeds werkend ambachtelijk erfgoed, mét hele hoge natuurwaarden. Hij dient nu ook voor natuureducatie en creëert en versterkt in die rol het draagvlak voor natuur en landschap.
Blije gezichten
Het Zeeuwse Landschap streeft ernaar de toegankelijkheid en de belevingswaarde van het landschap te maximaliseren. In de eendenkooi zie je hoe een oud ambacht wordt beoefend. Tijdens een excursie stuit je al wandelend of fietsend door het landschap op erfgoed dat er aanwezig is, soms onopvallend, soms beeldbepalend. Maar de natuurbelangen blijven altijd vooropstaan. Een mooi landschap, topnatuur én blije gezichten, dat is ons streven.
